Pakistan’ın kırsal kesimlerinde, özellikle geçen yıl yaşanan ve ülkenin üçte birinde ölüm ve yıkıma yol açan sel felaketinin ardından inşa edilen sele dayanıklı evler, iklim değişikliğine karşı umut veriyor.
Pakistan, dünyadaki sera gazı emisyonunun yüzde 1’inden daha azında payı olmasına rağmen, iklim değişikliğinin en çok tehdit ettiği ilk 10 ülke arasında yer alıyor.
Ülke, son 20 yılda düzenli olarak yağmurla tetiklenen sellere ve daha güçlü, daha sıcak ve daha öngörülemez olan sıcak hava dalgalarına tanık oldu.
Pakistan’ın ilk kadın mimarı 82 yaşındaki Yasmeen Lari, iklim değişikliğinin sonuçlarının giderek daha güçlü hissedildiği ülkede sele dayanıklı evler inşa etmek için uzun yıllardır çalışmalar yürütüyor.
Lari’nin kurucusu olduğu Pakistan Miras Vakfı, 2005 yılından bu yana yürüttüğü çalışmalarda karbon içermeyen malzemelerden binlerce ev inşa etti.
Ülkenin güneyindeki Sind eyaletinin Tando Allahyar’a bağlı Ram Nagar köyünde yaşayan Prem Kumar, 2022’de ülkenin üçte birini etkileyerek ardında ölüm ve yıkım bırakan eşi benzeri görülmemiş sellerde evleri sürüklenen sayısız Pakistanlıdan biri.
Kumar’ın köyündeki evleri ve tarım arazilerini yerle bir eden sel, yüzlerce kişiyi kaçmak ve haftalarca derme çatma çadırlarda kalmak zorunda bıraktı.
Ancak Ram Nagar köyüne birkaç kilometre uzaklıktaki Pomo köyü sakinleri, 1700’den fazla can alan sel felaketinden büyük ölçüde etkilenmedi.
Ülkenin ticari merkezi Karaçi’den yaklaşık 200 kilometre uzaklıkta bulunan Pomo, İndus Nehri’nin güney kıyısında yer alan bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terim olan Aşağı Sind’de sele dayanıklı 1 milyon bambu evin inşasını öngören proje kapsamında 2018’de pilot bölge olarak seçildi.
Pakistan’ın halihazırda “bocalayan ekonomisine” tahmini 32 milyar dolar zarar veren geçen yılki sel felaketi nedeniyle hız kazanan bu projenin sahibi mimar Lari.
4 bin bambu ev inşa edildi
2022’deki sel felaketinden sonra, Sind’deki Mirpur Khas, Tando Allahyar ve Matyari kentlerinde yağmura ve sele dayanıklı yaklaşık 4 bin bambu ev inşa edildi.
Toprağın derinliklerine gömülü bambu yapıları nedeniyle rüzgara dayanıklı olan bu evler, yükseklikleri sayesinde de selden etkilenmiyor.
Mimar Yasmeen Lari, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Bu gerçekten de çok büyük bir görev. (Bir sivil toplum kuruluşu için) 1 milyon ev yapmak parkta yürümek gibi bir şey değil. Amaç sadece ailelere sıfır karbonlu evler sağlamak değil, aynı zamanda onları kendi ayakları üzerinde durabilir hale getirmek.” dedi.
Proje kapsamında, bu evlerde kalanlara geçimlerini sağlamaları için sebze, ağaç, tavuk ve su tanklarında balık yetiştiriciliği eğitimi verildi.
Bu kırsal toplulukları iklim değişikliğinin tahribatına karşı daha da güçlendirmek için ormanlara bariyerler, bambu çubuklar, akifer kuyuları ve gözenekli kaldırımların döşenmesi de dahil olmak üzere çeşitli “sel azaltma önlemleri” de eş zamanlı olarak yürütülüyor.
Azad Cammu Keşmir’de 2005’teki 7,6 büyüklüğündeki depremin ve 2010 ile 2011’de yaşanan şiddetli sellerin etkisiyle mimar Lari uzun süredir “karbon ve atıklardan arındırılmış” bir Pakistan için kampanya yürütüyor.
“Göç etmek ve sığınaklarda yaşamak zorunda kalmayacağız”
Lari’nin Pakistan Miras Vakfı, Kumar’ın köyünde sele dayanıklı 200’den fazla ev inşa ederek düzenli olarak felaket getiren yağmurlar ve sellerin yol açtığı fiziksel ve ekonomik sefaletle boğuşan yorgun köy sakinlerini rahatlattı.
Yerel bir benzin istasyonunda çalışan Kumar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Her iki ya da üç yılda bir evleri yeniden inşa etmek burada yeni bir normal haline geldi. Bu da sadece can ve ekonomi açısından kayıplara neden olmakla kalmıyor, aynı zamanda bizi (geçici) göçe zorluyor.” dedi.
Yeniden ev inşa etmenin, fiziksel ve ruhsal acının yanı sıra tüm birikimlerini tükettiğini belirten Kumar, “Bunun için bankalardan kredi almak zorundayız. Ancak çok şükür artık böyle bir şey olmayacak. Göç etmek ve sığınaklarda yaşamak zorunda kalmayacağız.” diye konuştu.
Evler çok düşük maliyetle yapılıyor
Projeyi yöneten Nahim Hüseyin Şah, “Pazardan hiçbir şey satın almıyoruz. Sadece kireç, kil, bambu ve saz gibi yerel olarak temin edilebilen malzemeleri kullanıyoruz. Bu bir ortak girişim. Bambu, saz ve kireç maliyetini biz karşılıyoruz, aile ise işçi olarak çalışıyor ve kil alıyor.” dedi.
Sele dayanıklı bir ev, 42 bin 800 Pakistan rupisine (yaklaşık 3 bin 905 lira) mal oluyor. Masraflar vakıf ve farklı şekillerde ödeme yapabilen aileler tarafından karşılanıyor.
Bambu kulübeler, Sind ve bitişiğindeki Hindistan’ın Racastan eyaletinin geniş arazisini kaplayan ve yerel olarak “chaunra” olarak bilinen tek odalı kerpiç evlerin geliştirilmiş versiyonları.
Bu maliyete ayrıca bir köyde 8 aileye hizmet veren bir su pompası, 12 aile için bir güneş enerjisi ünitesi ve 2 aile tarafından kullanılan bir tuvalet de dahil.
“Sıfır bağışçı modeli”
Vakıf kısa süre önce, her ailenin 6 ayda kendi kendine yetebilecek hale gelmesi için dış yatırım gerektirmeyen başka bir model başlattı.
“Sıfır bağışçı modeli” olarak adlandırılan proje kapsamında vakıf, seçilen topluluk üyelerini kendi kendilerine yetebilmeleri için çeşitli adımlar konusunda eğitiyor.
Bu kişiler daha sonra selden zarar gören topluluklara eğitim vermeye gidiyor. “Yalınayak girişimciler” olarak bilinen bu eğitmenler hane başına 40 rupi (3,65 lira) gibi küçük bir ücret karşılığında aylık yaklaşık 50 bin rupi (4 bin 561 lira) gelir elde ediyor.
Mimar Lari, temel olarak yerel topluluklara “insan kaynakları, doğal kaynaklar, atık ve enkaz gibi kullanılmayan kaynakların” nasıl kullanılacağını öğrettiklerini ve “toplumun kendi çabalarıyla daha iyi bir yaşam kalitesi elde etmek için birlikte çalışma gücünü” vurguladıklarını belirtiyor.
Pakistan Miras Vakfına göre nisandan ağustosa kadar en az 173 bin aile bu modelden yararlandı. Bunlardan 120 bini gıda güvencesine kavuştu, 15 bini kendi tuvaletlerini ve 10 bini de tek odalı evlerini inşa etti.
